Finowie słyną z zamiłowania do spędzania czasu w saunie. W Polsce gości zaprasza się do domu na kawę czy herbatę, a w Finlandii znajomi i rodzina spędzają wspólnie czas w saunie. Są one tam tanie i ogólnodostępne - mówi się, że na jedną saunę przypada 2,5 mieszkańca, a według badań dziewięć z dziesięciu Finów regularnie je odwiedza. Nie dziwi zatem fakt, że są one jednym z najważniejszych elementów kultury oraz lekarstwem na wszelkie dolegliwości.

Na początek warto jednak zwrócić uwagę na samo słowo sauna, które pochodzi z języka starofińskiego. Sauną określa się zarówno tradycyjną kąpiel w gorącym powietrzu, jak i pomieszczenie, w którym się to odbywa. Jego moc jest tak silna, że słowo zakorzeniło się w innych językach. Może dlatego, że trudno byłoby je zastąpić rodzimym odpowiednikiem? Pewne jest, że popularność tego obiektu sprawiła, że język nawet nie wymaga tworzenia nowego określenia.

Tradycja korzystania z sauny w Finlandii sięga XI wieku, choć zdarzają się głos, że mogło mieć to miejsce znacznie wcześniej. Normanowie, którzy zamieszkiwali wówczas te tereny, używali tego typu pomieszczeń jako ciepłego schronienia na zimę. Wierzyli także, że to doskonałe miejsce, by pozbyć się brudu i wyleczyć się z wszelkich chorób, nawet umysłowych.

Pierwotne sauny

W saunie, fot. Shutterstock

Mówi się, że przy tworzeniu saun kopano w ziemi dół, rozpalano w nim ogień, przykrywano, a po chwili wchodzono do niego. Inna teoria głosi, że rozgrzewano ogniem kamienie, a następnie siadano wokół nich i osłaniano się przed utratą ciepła. Według jeszcze innej wersji Normanowie gromadzili się w jaskiniach, gdzie rozpalali ogień, po czym podsypywali go śniegiem, by wydobyć parę.

Po jakimś czasie zaczęto gospodarować osobne pomieszczenia w domostwach i w ten sposób wykształcił się nowy typ saun – sauny dymne. Składało się na nie kamienne palenisko, dym, który temu towarzyszył, wydobywał się przez mały otwór. Co ciekawe, tego typu sauny, zwane "savusauna" istnieją w Finlandii do dzisiaj – zwłaszcza na wsiach.

Sauna publiczna, fot. Shutterstock

Choć technik ogrzewania saun jest wiele, to nie zmieniła się jedna rzecz – zamiłowanie Finów do korzystania z sauny.

Ponad połowa saun w Finlandii jest prywatna, znajdują się one w gospodarstwach domowych. Pozostałe to sauny publiczne znajdujące się głównie przy jeziorach lub basenach, obiektach sportowych czy wypoczynkowych, a także hotelach czy akademikach.

Sauna fińska

Najpopularniejszym rodzajem saun w Finlandii jest fińska. Temperatura w niej waha się od 60°C do nawet 120°C. Jest to tzw. sauna sucha – wyróżniająca się niską wilgotnością powietrza. Jej ściany zbudowane są ze specjalnego świerku skandynawskiego. Aby uchronić ławki przed nadmiernym nagrzaniem się – wykonuje się je ze specjalnego drewna zwanego abachi. Za pomocą specjalnego pieca, nagrzewają się natomiast kamienie. Aktualnie bardzo często stosuje się piece elektryczne zamiast tych tradycyjnych. Wiąże się to ze zwiększeniem szybkości ogrzania sauny. Aby zwiększyć wilgotność w saunie, można polać gorące kamienie wodą.

Sauna publiczna nad jeziorem, fot. Shutterstock

Czym różni się sauna fińska od tych w Polsce?

Sauny w Finlandii i w Polsce różnią się głównie natężoną wilgotnością i większym przepływem powietrza. W Polsce po saunie zwykle udajemy się pod zimny prysznic, a w Finlandii – ze względu na częste położenie saun przy jeziorach, Finowie ruszają do zimnego akwenu. Częste uczęszczanie do saun sprawia, ze mają tak zahartowane organizmy, że często rzucają się w zimny śnieg czy przerębel w jeziorze i spędzają tak kilka minut.

fot. Shutterstock

Zasady panujące w saunie

Wiele osób stresuje pierwsza wizyta w saunie, dlatego przedstawiamy zasady saunowania opracowane przez Polskie Towarzystwo Saunowe.

1. Z kąpieli saunowych zaleca się korzystać minimum raz w tygodniu przeznaczając na to minimum 1,5 godziny (optymalnie 2 godziny). Z sauny nie powinno się korzystać w pośpiechu, pamiętajmy, że jest to wypoczynek
                                                    
2.  Podczas korzystania z sauny powinniśmy przynajmniej 2 razy (optymalnie 3 razy) wykonać cykle składające się z 3 faz:
• nagrzewanie ciała (kąpiel w saunie),
• schładzanie ciała (prysznic, basen, etc.),
• odpoczynek.
  
  
3. Przed wejściem do saunarium powinniśmy:
• nie objadać się, nie jeść obfitego posiłku na 2 godziny przed,
• załatwić potrzeby fizjologiczne,
• rozebrać się do naga oraz zdjąć wszelką biżuterię, zegarek i inne ozdoby z ciała,
• całe ciało dokładnie umyć pod prysznicem wodą i mydłem oraz dokładnie wytrzeć do sucha.
  
  
4. Przed każdym wejściem do pomieszczenia sauny/łaźni powinniśmy:
• całe ciało dokładnie wytrzeć do sucha,
• ogrzać stopy w gorącej wodzie, jeśli są zimne,
• zdjąć klapki.
  
  
5. Podczas przebywania w pomieszczeniu sauny suchej powinniśmy:
• dobrać ławkę do swoich potrzeb oraz możliwości, najlepiej zaczynając od najniższej a kończąc na najwyższej,
• odwinąć się z ręcznika tak aby jak największa powierzchnia ciała była wystawiona na działanie temperatury i wilgoci,
• usiąść i trzymać nogi na wysokości tułowia lub położyć się na ławie,
• podłożyć ręcznik pod każdą część ciała mającą kontakt z drewnem sauny,
• kontrolować czas, aby nie przebywać w saunie dłużej niż 15 minut,
• na chwilę przed wyjściem z sauny usiąść, jeśli leżeliśmy.
  
  
6. Podczas przebywania w pomieszczeniu łaźni parowej powinniśmy:
• zaraz po wejściu spłukać siedzisko i miejsce pod nogi wodą z dostępnego w łaźni węża,
• usiąść lub położyć się całkiem nago na kafelkach siedziska,
• tuż przed wyjściem spłukać siedzisko i miejsce pod nogi wodą z dostępnego w łaźni węża.
  
  
7. Po wyjściu z pomieszczenia sauny/łaźni powinniśmy:
• spłukać pot z ciała pod ciepłą wodą,
• schłodzić ciało biorąc zimny prysznic, pamiętając o tym, że schładzanie rozpoczynamy od części ciała, najbardziej oddalonych od serca, dopiero na końcu zalecane jest schładzanie karku i głowy,
• po prysznicu o ile to możliwe skorzystać ze zbiornika wody lub z groty lodowej aby dokładnie schłodzić ciało,
• wypocząć minimum tyle czasu ile przebywało się w saunie, najlepiej w pozycji leżącej,
• uzupełnić płyny.
  
  
8. Przed opuszczeniem saunarium powinniśmy:
• wydłużyć ostatni odpoczynek do minimum 15-20 minut,
• umyć dokładnie całe ciało, ale bez użycia mydła,
• jeśli to możliwe zdezynfekować stopy.